Dimitrios „Milo” Kurtis
Milo Kurtis, właściwie Dimitrios Kourtis (ur. 5 sierpnia 1951 r. w Zgorzelcu) to polski muzyk pochodzenia greckiego. Jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych i oryginalnych muzyków i kompozytorów w Polsce. Jego pasja to instrumenty etniczne z różnych stron świata. Grał z czołowymi artystami polskiej sceny muzycznej (grupy Voo Voo, Izrael, Osjan i inne) i współtworzył niezliczoną wręcz liczbę projektów artystycznych. Określa siebie jako polskiego Greka. Jest silnie związany z kulturą śródziemnomorską.
Życiorys – pierwsze kroki na muzycznej scenie
W latach 1949–1951, po zakończeniu wojny domowej w Grecji, do Polski napłynęła fala greckich uchodźców politycznych – i w takiej właśnie uchodźczej rodzinie przyszedł na świat Milo Kurtis. Wychowywał się w obozach dla uchodźców utworzonych na terenie Polski; z tego okresu pochodzi jego przezwisko, które później miało stać się pseudonimem artystycznym muzyka. „Milo” to po grecku „jabłko” – mały Dimitrios dać się poznać jako
wielbiciel tych owoców.
Swe pierwsze kroki w muzycznym świecie Milo Kurtis stawiał już w latach 60. jako członek greckiego zespołu ludowego. Z grupą tą zdobył nagrodę podczas Festiwalu Zespołów Greckich w Polsce. Drogę do kariery otworzyła mu jednak dopiero kolejna grupa, założona na przełomie lat 60. i 70. – Grupa w Składzie:, z którą tworzył muzykę intuicyjną (tzw. jass), opartą na wzajemnej komunikacji członków zespołu. Utwory Grupy w Składzie: zaprezentowane zostały m. in. podczas Warszawskiej Jesieni oraz Jazzu nad Odrą.
W Grupie w Składzie: Milo Kurtis grał na fagocie, kontrabasie, keyboardzie i buzuki, a oprócz niego w zespole udzielali się ponadto Jacek Malicki „Krokodyl” (gitara, flet bambusowy, talerze) oraz Andrzej Kasprzyk (saksofon, flet). Formacja koncertowała przede wszystkim w warszawskim klubie Sigma, a także w Repassage’u i Galerii El w Elblągu.
Grupa w Składzie: współpracowała z artystami konceptualnymi i uczestniczyła w rozmaitych projektach artystycznych. Twórczość zespołu nawiązywała do muzyki Johna Cage’a, Karlheinza Stockhausena czy grupy Fluxus. Formacja zawiesiła działalność w roku 1975, kiedy Kurtis współtworzył już legendarną grupę Maanam oraz dołączył do zespołu Osjan. To jednak nie był ostateczny koniec pierwszego zespołu muzyka. W 2008 r. grupa reaktywowała się w oryginalnym składzie, dołączając do niego dodatkowo Witolda Popiela. W 2013 ukazał się album z zapisem koncertu w Centrum Sztuki Współczesnej w Kaliszu.
Osjan, Maanam, Voo Voo
Zanim muzycy Grupy w Składzie: zawiesili działalność, Milo Kurtis równolegle do działań z tym zespołem założył w 1972 grupę Ya-Sou, grającą utwory inspirowane muzyką etniczną i folkową. To jednak rok 1975 okazał się prawdziwym przełomem w jego karierze. To wówczas powstał zalążek kultowej formacji Maanam – na razie jako gitarowy duet Kurtisa i Marka Jackowskiego pod nazwą „M-a-M”. W tym krótkim czasie grupa grała muzykę w klimatach orientalnych. Wkrótce do zespołu dołączyła wokalistka – żona Jackowskiego, Kora, a sam Jackowski opuścił grupę Osjan (Ossian), w której grał przez ostatnie 5 lat. W 1976 Milo Kurtis pożegnał Maanam, aby zająć miejsce Jackowskiego w Osjanie.
Zespół Osjan grał muzykę z pogranicza folku, muzyki improwizowanej i world music. W 1978 ukazał się album „Ossian” – druga płyta zespołu, a pierwsza w składzie z Milo Kurtisem. W styczniu 1979 przyszła kolej na następny album – „Księgę chmur”, nagraną wraz ze skrzypkiem Zygmuntem Kaczmarskim oraz bębniarzem Radosławem Nowakowskim.
31 maja 1980 roku Osjan wystąpił na V Festiwalu Muzyki Jazzowej. Koncert grupy został zarejestrowany i wydany na płycie opatrzonej – znów (po raz trzeci) – tytułem „Ossian”. Na kolejny album studyjny trzeba było poczekać ponad dwa lata – ukazał się w grudniu 1982 i nosił tytuł „Roots”. To ostatni nagrany w latach 80. album Osjana z Kurtisem w składzie. Muzyk opuścił grupę w 1986, kiedy zrealizował plan wyjazdu do USA. Nie porzucił jej jednak na zawsze…
Zanim Kurtis opuścił Polskę, wziął udział w powstaniu grup, które zapisały się w historii polskiej sceny muzycznej. Współtworzył grającą muzykę reggae formację Izrael (grali w latach 1983–1985 i wydali dwie płyty), współpracował z punkrockową grupą Deuter, grał niejednokrotnie z Tomaszem Stańką, wystąpił w pierwszym składzie zespołu Voo Voo.
W Voo Voo Milo Kurtis grał na instrumentach perkusyjnych oraz na trąbce. W pierwszym składzie grupy grali także Wojciech Waglewski, Andrzej Nowicki (gitara basowa) oraz Wojciech Morawski (perkusja), którego prędko zastąpił Marek Czapelski. I w takiej właśnie konfiguracji grupa zadebiutowała w 1986 na festiwalu w Jarocinie oraz nagrała swój pierwszy album. Muzyka Voo Voo to połączenie rocka z folkiem z różnych stron świata. Muzycy nigdy nie stronili od improwizacji.
Wyjazd do USA i powrót do kraju
Pierwsza przygoda Milo Kurtisa z Voo Voo nie trwała długo. W 1986 artysta wyjechał do USA. Tam również udzielał się w licznych zespołach i grał bardzo różnorodną muzykę – od rocka przez folk i muzykę etniczną po free jazz. Początkowo Kurtis mieszkał w Nowym Jorku, później przeprowadził się do Berkeley w Kalifornii.
Po 11 latach Kurtis powrócił do Polski – i niemal od razu zabrał się za kolejne projekty muzyczne. Już w grudniu 1996 artysta zorganizował koncert poświęcony pamięci Dona Cherry’ego – zmarłego w 1995 trębacza, współtwórcy free jazzu. Kurtis (wówczas z grupą Osjan) zagrał wspólnie z Cherrym w 1983 w trakcie Jazz Jamboree. Koncert z 1996 roku stał się świetnym pretekstem do reaktywacji grupy Osjan. Na wydarzenie Milo Kurtis zaprosił Tomasza Stańkę i muzyków Osjana, a dwa utwory Cherry’ego znalazły się później na albumie „Yá-sou feat. Tomasz Stańko, Osjan – Tribute To Don Cherry”.
Współpraca z Osjanem na nowo rozkwitła. W 1998 ukazała się kolejna płyta grupy w składzie z Kurtisem – „Muzyka fruwającej ryby”. A po nieco dłuższej przerwie, w 2005, zespół zaserwował fanom wydawnictwo dwupłytowe – „Księga liści”/„Drzewo Osjan”. Krążek „Księga liści” zawiera nagrania z koncertu, który odbył się w 2004 w studiu Radia Kielce. Druga płyta natomiast, „Drzewo Osjan”, to nagrania grup i projektów związanych z muzykami tworzącymi Osjan oraz zespołów Monodrum,
Muzyczne podróże Milo Kurtisa
Po powrocie do Polski Milo Kurtis zajął się nie tylko „odświeżeniem” Osjana, lecz również nowym muzycznym pomysłem – grupą Drum Freaks. Zespół jest otwartym projektem, do którego Kurtis zaprasza różnych muzyków z Polski i ze świata, w tym z USA, krajów afrykańskich czy z Grecji. Muzyka Drum Freaks określana jest mianem – a jakże – open music, gdyż jest otwarta na wszelkie wpływy muzyczne, czerpiące z różnych kultur. To fuzja bogatej muzyki etnicznej, jazzu, muzyki elektronicznej i klasycznej. Milo Kurtis określa koncerty Drum Freaks jako „podróż dookoła mózgu”.
W 2000 ukazał się album „Live” Drum Freaks w składzie m. in. z Davidem Saucedo Valle, Januszem „Yaniną” Iwańskim, Piotrem Iwickim i Włodzimierzem Kiniorskim. Trzy lata później grupa (w składzie Milo Kurtis, Wallis Buchanan, Mateusz Pospieszalski, Janusz „Yanina” Iwański) wydała album „ƩMYPNH”.
Kolejnym projektem Kurtisa był zespół Naxos Quintet, łączący muzykę grecką, żydowską, arabską i polską z jazzem i muzyką współczesną. W 2014 ukazał się album grupy zatytułowany „Podróż dookoła mózgu”. Płyta mocno nawiązuje do greckich korzeni Kurtisa, ale nie tylko – zawiera pierwiastki muzyczne różnych rejonów basenu Morza Śródziemnego, od Bałkanów po Lewant. Muzykę Naxos Quintet można określić jako połączenie world music/ethno z soft jazzem, rockiem i popem. Wśród utworów formacji znajdziemy zarówno coś do tańca, jak i coś do medytacji, refleksji i relaksu. Wątki greckie, bliskowschodnie i słowiańskie są wyraźnie zaznaczone i umiejętnie splecione z innymi stylami muzycznymi.
10 maja 2015 w warszawskim Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN orkiestra Naxos zagrała wyjątkowy koncert. Wydarzenie było rejestrowane i ukazało się wkrótce w formie drugiej płyty zespołu – „Naxos Orchestra Live at Polin – Coexist”.